7 Polskich Miejsc Pamięci, 21 dni w podróży, 3 kraje afrykańskie oraz niezliczona liczba wyzwań i przygód. Tak wyglądała 5 wyprawa wolontariuszy Fundacji 20 do daw. polskich osiedli wychodźczych i nekropolii w Ugandzie, Tanzanii i Kenii, w ramach programu Harcerska Afryka.
,,Jedziemy przez środek buszu czerwoną wyboistą drogą. Dookoła pola bananowców, wysokie drzewa i zwisające liany. Mijamy tradycyjne afrykańskie domki z gliny, kryte strzechą i ich mieszkańców. Przez środek buszu przebiega długa droga – wytyczona w kierunku Warszawy – a na jej końcu, na wzgórzu widnieje daw. polski kościół. To miejscowość Masindi w Ugandzie, w której kiedyś znajdowało się polskie osiedle wychodźcze. To pierwszy przystanek na naszej trasie śladami Sybiraków, którzy z armią gen. Andersa opuścili ZSRS i trafili do Afryki”.
Podczas II wojny światowej ok. 20 tyś. polskich zesłańców, na mocy traktatu Sikorski-Majski, razem z armią gen. Andersa, opuściło ZSRS. Po długiej tułaczce trafili do osiedli rozmieszczonych w różnych częściach Afryki Południowej i Wschodniej. Dziś polskie ślady – cmentarze, budynki, kościoły, pomniki, dokumenty – ciągle można znaleźć w RPA, Zimbabwe, Zambii, Ugandzie, Tanzanii czy Kenii. To cel naszych ekspedycji w ramach Harcerskiego Wolontariatu Historycznego!
Droga, którą przebyli Sybiracy-Afrykańczycy i ich życie w osiedlach wychodźczych, w tak odmiennych i trudnych warunkach, było naprawdę wymagające. Zmęczone Syberią i długą wędrówką organizmy, choroby tropikalne, konieczność odnalezienia się w nowej rzeczywistości… Pomimo tego, wielu Sybiraków, którzy swoje dzieciństwo spędzili w Afryce, wspomina to doświadczenie jako ,,najpiękniejszy czas w życiu”. Po mrozach Syberii i okrucieństwie jakie ich tam spotkało, nagle mogli zacząć od nowa budować swoje życie. W 22 polskich osiedlach powstawały szkoły, teatry, biblioteki, kościoły czy warsztaty rzemieślnicze. Ogromną rolę w wychowaniu dzieci i młodzieży odgrywało harcerstwo. Prawie wszędzie prężnie działały hufce harcerek i harcerzy oraz gromady zuchowe. Pośród pięknej i tajemniczej afrykańskiej przyrody odbywały się obozy i biwaki harcerskie – Wodospady Wiktorii, Kilimandżaro czy Jezioro Wiktorii to tylko niektóre z takich miejsc!
Podczas tej wyprawy dotarliśmy do 7 polskich miejsc pamięci, gdzie pochowani zostali Sybiracy-Afrykańczycy. Oczyściliśmy, zinwentaryzowaliśmy i odmalowaliśmy wymagające tego nagrobki. Za cel postawiliśmy sobie także dotarcie i udokumentowanie pozostałości po polskich osiedlach. Dzięki pomocy lokalnych mieszkańców udało nam się dotrzeć do miejsc, w których mieszkali Sybiracy. Największe wrażenie zrobiły na nas charakterystyczne okrągłe domki, nazywane przez Polaków ,,ulami”, które dziś ukryte są w samym środku dżungli obok miejscowości Masindi (dziś Nyabyeya)!
Przemierzając ponad 5 000 kilometrów, budowaliśmy świadomość na temat losów Polaków w Afryce i polsko-afrykańskiego dziedzictwa, tworzyliśmy dokumentację filmową oraz fotograficzną, spotykaliśmy się z lokalnymi społecznościami, odwiedziliśmy Ambasadę RP w Kenii i Tanzanii, zatrzymaliśmy się u polskich misjonarzy w Ugandzie, a na koniec odwiedziliśmy obóz skautów ugandyjskich.
Efekty naszych działań w Afryce możecie zobaczyć na Facebooku i Instagramie @HarcerskaAfryka
Czuwaj!
,,Harcerska Afryka 2022. Czuwamy! Polskie Miejsca Pamięci w Ugandzie” – dofinansowano ze środków Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą ,,Polonika”.